ΚΡΙΣΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΟΥ ΟΛΑ ΚΡΙΝΟΝΤΑΙ
«Δεν ήμουν άνθρωπος..
Ήμουν μία χίμαιρα που περιπλανιόταν αιώνες, αόρατη, αθάνατη.
Ήμουν η νεράιδα Μαργαρίτα, απέραντα μοναχική σε αυτόν τον άδειο από ανθρώπους πλανήτη.
Είχα να ξεπληρώσω κάποιο χρέος που δεν ήταν δικό μου –μόνο έτσι θα μπορούσε να σωθεί το ηλιακό σύστημα από την ολοκληρωτική και οριστική καταστροφή.
Το διαμέρισμά μου δεν υπήρχε εδώ και καιρό.
Περπατούσα σε μία βραχώδη έρημο, στην οποία φυσούσε ένας παγωμένος αέρας.
Δεν ένιωθα το κρύο.
Δεν υπήρχε μέρα ούτε νύχτα.
Με πίεζε ότι δεν μπορούσα να πεθάνω.
Τι με ωφελούσε σε αυτή την μοναξιά ότι είχα αποκτήσει επίγνωση των αόρατων συνδέσεων του κόσμου, το ότι είχα μπρος στα μάτια μου το φυσικό τύπο που εξηγούσε το Σύμπαν;
Σε φωτεινά νούμερα από νέον έλαμπε μπρος μου πάνω από το τηλέφωνο ο στόχος της επιστήμης, ήταν πια για μένα ορατός, ωστόσο αδιάφορος.
Άρχισα να τηλεφωνώ.
Γέμισα αναρίθμητους τηλεφωνητές με μηνύματα.
Ήθελα να ξέρω αν ζούσαν ακόμα οι λιγοστοί φίλοι μου, αν δεν τους είχε πάρει μαζί της η καταστροφή του κόσμου.»
Κρίση είναι μία περίοδος που όλα κρίνονται. Είναι στιγμές που τα όρια της πραγματικότητα γίνονται πιο διάχυτα, πιο ρευστά, που οι σκέψεις και οι αισθήσεις ακολουθούν τη δική τους πορεία και λογική. Είναι εκείνες τις στιγμές που ένα άτομο αντιδρά απρόσμενα, φοβάται και χαίρεται με αστραπιαίες εναλλαγές, πονάει και κινείται ασταμάτητα, επικοινωνεί με έναν διαφορετικό τρόπο ή βυθίζεται στην σιωπή.
Μία ψυχική κρίση μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα τόσο για το άτομο που την περνάει όσο και για τα άτομα που βρίσκονται δίπλα του. Μπορεί να είναι μία μάχη για τη διατήρηση της επαφής με την πραγματικότητα, μία κατάσταση που οι φίλοι μοιάζουν άγνωστοι ή και εχθροί, που το σπίτι μπορεί μοιάζει ένα άγνωστο μέρος. Ωστόσο, τι ακριβώς σημαίνει πραγματικότητα και άραγε υπάρχει μία πραγματικότητα; Αν πούμε ότι οι πραγματικότητες είναι πολλές, ίσως η κρίση είναι μία μάχη για την έκφραση της «εσωτερικής» πραγματικότητας με μεταφορικό και αινιγματικό τρόπο. Μπορεί να είναι ένα επώδυνο αλλά και εξαιρετικά ευφορικό ταξίδι. Σε αυτή τη διαδρομή μπορεί να βιώνονται όλα έντονα, να συνυπάρχει η ακραία ευτυχία και χαρά με τον πιο αβάστακτο φόβο και πόνο. Η ακόμα η κρίση μπορεί να είναι μία λύτρωση, μία άμυνα ως προς μία πραγματικότητα δύσκολη να βιωθεί. Μπορεί η ανάγκη για διαφυγή να είναι τόσο μεγάλη, ώστε να επιστρατεύεται η φαντασία ως προστασία, να δημιουργεί πραγματικότητες παράλληλες, παράλογες αλλά πάνω απ όλα πραγματικές. Μπορεί το άτομο να νιώθει, να σκέφτεται και να ακούει πράγματα που οι υπόλοιποι γύρω του δεν μπορούν. Τα «μπορεί» είναι όσα και οι άνθρωποι που βιώνουν μία ψυχική κρίση και σίγουρα δεν μπορούν να εξαντληθούν εδώ.
Οι ψυχικές κρίσεις έρχονται και φεύγουν. Μπορεί να εμφανίστηκαν μία φορά, μπορεί πολλές παραπάνω, μπορεί να διήρκησαν πολύ ή λίγο, να άφησαν μεγάλα σημάδια ή να αποτέλεσαν εμπειρίες αλλαγή και μάθησης του εαυτού. Οι ψυχικές δυσκολίες είναι κρίσεις, δηλαδή εκφράζουν τη δυσκολία ενός ατόμου να αντεπεξέλθει στους ρυθμούς και τις απαιτήσεις τις ζωής του σε συγκεκριμένες φάσεις έντονης ψυχικής ταραχής. Αυτό δεν σημαίνει ότι από τη στιγμή που το άτομα μπει σε μία ψυχωτική ή καταθλιπτική κρίση αυτή η ψυχική κατάσταση θα τον συνοδεύει σε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Η ψυχικές κρίσεις, όπως και οι υπόλοιπες κρίσης ζωής, μπορούν να ξεπεραστούν και έχουν νόημα, δηλαδή κάτι λένε, κάτι σημαίνουν.
Όμως πότε πραγματικά σταματάει ένα άτομο που έχει βιώσει έντονο ψυχικό πόνο να φοβάται ότι αργά ή γρήγορα επρόκειτο να ξαναμπεί σε μία ψυχική κρίση; Ίσως ο φόβος μειώνεται μέσα από την εμπειρία των προηγούμενων κρίσεων, οι οποίες ενδεχομένως επιβεβαιώνουν ότι υπήρξε μία πραγματικά δύσκολη συνθήκη αλλά το άτομο με τον έναν ή τον άλλον τρόπο βγήκε ζωντανό, κατάφερε να βγει από αυτή την ανυπέρβλητη δυσκολία. Επίσης, ίσως η ενόραση, δηλαδή η κατανόηση του γιατί συνέβη, ποιες καταστάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε μία κρίση, ποιες επιλογές και στάσεις την ενθαρρύνουν, μπορεί να οδηγήσει σε μία μείωση του φόβου για μία ενδεχόμενη επόμενη κρίση. Σίγουρα πάντως χρειάζεται χρόνος και επεξεργασία. Τα επώδυνα συναισθήματα μπορεί να ξαναεμφανιστούν και τότε οι προηγούμενες εμπειρίες, τα «εργαλεία διαχείρισης» που έχουν κατακτηθεί αλλά και η ανάλυση, μπορεί να αμβλύνουν τον φόβο, μπορούν να αποτρέψουν την κλιμάκωση μία δύσκολης περιόδου σε έντονη ψυχική κρίση. Αλλά αν αυτό δεν λειτουργήσει, αν παρ΄όλες τις προσπάθειες μία ψυχική κρίση ξαναεμφανιστεί, τότε το άτομο έρχεται αντιμέτωπο και με ένα αίσθημα ματαίωσης ή ίσως ένα κομμάτι ντροπής που δεν τα κατάφερε. Και πως άραγε συγκρατεί κανείς τις ενοχές, την ντροπή, τη ματαίωση πριν τον κατακλύσουν;
Κατά τη διάρκεια της οξείας κρίσης αναγκαία μοιάζει η ανθρώπινη επικοινωνία. Πολύ σημαντική όμως καθίσταται και η στάση του περίγυρου, της οικογένειας, των φίλων σε μία έντονη συνθήκη ψυχικού πόνου. Κι εκεί θεωρούμε ότι είναι κομβικό να μην ακυρώνονται οι έντονες ψυχικές εμπειρίες, να μην ειπωθεί ότι « όλα αυτά είναι στο μυαλό σου, δεν υπάρχουν», γιατί για το άτομο είναι σημαντικά και πραγματικά, γιατί το επηρεάζουν πραγματικά και δεν μπορεί να μας επηρεάσει κάτι που δεν υπάρχει. Εξίσου σημαντικό όμως είναι να μην προσποιείται κανείς πως έχει ανάλογες εμπειρίες. Ένα άτομο που συνοδεύει οφείλει να είναι ειλικρινή, να λέει ότι «μπορεί να μη νιώθω αυτό που νιώθεις, αλλά σε πιστεύω ότι το νιώθεις».
Πότε μπορεί άραγε κάποιος να υποστηρίξει; Σίγουρα όταν δεν φοβάται τον άνθρωπο σε κρίση, όταν δεν φοβάται αυτό που του συμβαίνει. Όταν μπορεί να μείνει ήρεμος και σταθερός, να ακούει το άτομο και να μη γίνεται αυστηρός και αυταρχικός καθοδηγητής του. Όταν δεν ασκεί βία, όταν δεν ακυρώνει την ύπαρξη του άλλου ανθρώπου, θεωρώντας τον παθολογική οντότητα, όταν δεν επιβάλλεται και δεν στιγματίζει.
Για εμάς όλες οι εμπειρίες είναι φυσιολογικές, δηλαδή είναι μέρος των ανθρώπινων δυνατοτήτων, αποτελούν βιώματα που εν δυνάμει θα μπορούσαμε να ζήσουμε όλοι και είναι πραγματικά. Οι φωνές/ οι ιδέες/ η έντονη θλίψη είναι πραγματικές, γιατί επηρεάζουν πραγματικά τη ζωή των ανθρώπων και δεν μπορεί να μας επηρεάσει κάτι που δεν υπάρχει. Και γι αυτό είναι πολύ σημαντικό να μιλάμε γι αυτές και όχι από φόβο στιγματισμού ή –δήθεν- για να μην επιδεινωθούν, να πασχίζουμε να τα κρύψουμε.
Και οφείλουμε να προστατεύσουμε ο ένας τον άλλον, να σταθούμε συνοδοιπόροι και όχι κριτές, να ακούσουμε, να συναισθανθούμε και όχι να χλευάσουμε. Γιατί ο ψυχικός πόνος είναι κομμάτι όλων μας και όχι μία κατάσταση που βιώνουν λίγοι και νοσούντες. Γιατί αν σε μία κοινωνία διακρίσεων και κανιβαλισμού δεν θέλουμε να γίνουμε κανίβαλοι, οφείλουμε να σταθούμε ενάντια μαζί.
Η ΒΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟΝ ΨΥΧΙΚΟ ΠΟΝΟ
ΝΑ ΣΤΑΘΟΥΜΕ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΜΑΖΙ
Παρατηρητήριο για τα Δικαιώματα στον Χώρο της Ψυχικής Υγείας
[Μάρτιος 2022]
Όχι άλλοι εξαναγκασμοί, όχι άλλες διακρίσεις
Δεν είναι η πρώτη φορά που η συλλογικότητά μας αποφασίζει να τοποθετηθεί ενάντια στον εξαναγκασμό στον χώρο της υγείας. Το Παρατηρητήριο για τα Δικαιώματα στον χώρο της Ψυχικής Υγείας γεννήθηκε ακριβώς με στόχο την καταπολέμηση πρακτικών που ασκούνται ενάντια στα ανθρώπινα δικαιώματα ψυχιατρικών ασθενών και εργαζομένων στο χώρο της ψυχικής υγείας. Εδώ και δεκαετίες είναι σύνηθες σε δομές ψυχιατρικές, άνθρωποι στην ευάλωτη θέση του ασθενούς να εξαναγκάζονται σε «θεραπείες» ή περιορισμούς που δεν επιλέγουν και δεν επιθυμούν. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να αποκλείονται από υπηρεσίες υποστήριξης, ή ακόμη και στέγασης, αν δεν συμμορφώνονται με τις προτάσεις του ψυχιάτρου τους, -όπως το να λαμβάνουν συστηματικά την αγωγή που τους συνταγογραφείται χωρίς την ενήμερη συγκατάθεσή τους. Εξαναγκαστικές και εκβιαστικές πρακτικές που μόλις τον τελευταίο χρόνο στο πλαίσιο της πανδημίας του COVID-19, άρχισε να βιώνει και ο υπόλοιπος πληθυσμός -σε ένα βαθμό. ‘Σε ένα βαθμό’ γιατί δεν έχει βιώσει ο γενικός πληθυσμός τι θα πει μηχανική καθήλωση -κοινώς δέσιμο-, ή η χορήγηση θεραπείας με την άσκηση σωματικής βίας. Κατ’ εξακολούθηση. Κι αν μέσα μας δικαιολογούμε τέτοιες πρακτικές θεωρώντας πως οι άνθρωποι αυτοί είναι σε ανεξέλεγκτη κατάσταση, ας σκεφτούμε πώς θα ήμασταν εμείς αν χωρίς τη θέλησή μας, μάς ανάγκαζαν να παραμείνουμε σε ένα ίδρυμα και να μας χορηγούν «θεραπείες» που στο δικό μας μυαλό έχουμε σοβαρούς λόγους να φοβόμαστε.
Όπως υποστηρίζουμε το δικαίωμα κάθε ανθρώπου που υποφέρει από ψυχικό πόνο να αποφασίζει για το σώμα του και για την υγεία του (βλ. Συνθήκη του Οβιέδο για την βιοηθική & Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας), παρομοίως υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα κάθε πολίτη να αποφασίζει αν θα εμβολιαστεί ή όχι, χωρίς να του επιβάλλεται δια της βίας ή με έμμεσες πιέσεις.
Κατά συνέπεια, διαφωνούμε κάθετα με την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού.
Το εμβόλιο μπορεί πράγματι να είναι ένα σημαντικό όπλο απέναντι σε μία επι/πανδημία. Απέναντι σε έναν υπερ-μεταδοτικό ιό ωστόσο, αναμένουν οι πολίτες να χρησιμοποιηθούν όλα τα προτεινόμενα μέτρα: να γίνεται σωστή ιχνηλάτηση -άγνωστη λέξη ακόμη και μετά από δύο χρόνια-, να δίνονται αξιοπρεπείς δυνατότητες για την απομόνωση των κρουσμάτων ή των εκτεθειμένων στον ιό, να ενισχυθούν τα συστήματα υγείας που η ανεπάρκειά τους έλαμψε αυτή την περίοδο (π.χ. ελλείψεις σε προσωπικό και σε ΜΕΘ, νοσοκομεία μίας νόσου με επακόλουθη εκτροπή των «κερδοφόρων» ασθενειών στις ιδιωτικές κλινικές, έλλειψη υλικού και φαρμάκων), να επενδυθούν πόροι σε νέες θεραπείες, να ενισχυθεί η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και οι πολιτικές πρόληψης, να γίνονται τακτικοί έλεγχοι και να παρέχονται πραγματικές δυνατότητες σε χώρους εργασίας για την προστασία των εργαζομένων και των οικογενειών τους, να ληφθούν μέτρα αποσυμφόρησης σε χώρους συνωστισμού, όπως στην εκπαίδευση ή τα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Πώς καλείται ο κόσμος να ακολουθήσει τις υποδείξεις μίας κυβέρνησης που δεν ενισχύει το εθνικό σύστημα υγείας γιατί «τι θα κάνουμε τους γιατρούς που θα προσλάβουμε μετά την πανδημία;» ή «δεν χρειαζόμαστε νοσοκομεία, γιατί όσα και να είχαμε δεν θα έφταναν» (Α. Γεωργιάδης σε τηλεοπτικές δηλώσεις του). Μία κυβέρνηση που δια αστυνομικού ροπάλου χτυπάει πολίτη που βγήκε βόλτα στην πλατεία. Μία κυβέρνηση που, στο πλαίσιο της πανδημίας που οι υγειονομικοί με αυτοθυσία αγωνίζονται για την υγεία όλων μας νυχθημερόν και για μήνες ολόκληρους, τους θέτουν σε αναστολή εργασίας άνευ αποδοχών, αποστραγγίζοντας περαιτέρω το ήδη υποστελεχωμένο ΕΣΥ και καταδικάζοντας τους εργαζόμενους αυτούς στην οικονομική ένδεια. Πόσο δικαιολογείται οι άνθρωποι να πεθαίνουν διασωληνωμένοι/ες, ή όχι, εκτός ΜΕΘ μετά από δύο σχεδόν χρόνια από την έναρξη της πανδημίας; Οι δεύτερες σκέψεις και η δυσπιστία σε ένα τέτοιο πλαίσιο είναι τουλάχιστον αναμενόμενες, αν όχι επιβεβλημένες.
Οι αιτιάσεις της κυβέρνησης ότι το μέτρο του υποχρεωτικού εμβολιασμού επιβάλλεται από την ανάγκη προστασίας της δημόσιας υγείας δεν πείθουν γιατί ταυτόχρονα επιτρέπει στους εμβολιασμένους, οι οποίοι και νοσούν και μεταδίδουν τον ιό, να συνωστίζονται χωρίς την υποχρεωτική χρήση μάσκας σε όλους τους εσωτερικούς χώρους της εστίασης ή και στα γήπεδα, και να κινούνται ελεύθερα παντού, χωρίς ούτε καν τη σύσταση του αυτοελέγχου.
Επιπρόσθετα, αν μελετήσει κανείς τις πληροφορίες για τον ιό και τις πληροφορίες για το εμβόλιο είναι αρκετά δύσκολο να κατασταλάξει κάπου με σιγουριά. Σε μεγάλο βαθμό ζητήματα γύρω από τον ιό και το εμβόλιο ακόμη παραμένουν άγνωστα. Την ίδια ώρα, τα ανυπολόγιστα κέρδη της φαρμακοβιομηχανίας, η τεράστια συνεπακόλουθη ισχύς της, και η διαπλοκή της με τον πολιτικό και ιατρικό κόσμο καλλιεργούν περαιτέρω την καχυποψία απέναντι στην απαίτηση για συμμόρφωση και συνεργασία.
Με αυτά τα ελλιπή και διφορούμενα δεδομένα είναι προφανές ότι ενεργοποιούνται και προσωπικές αντιλήψεις, προκαταλήψεις και βιώματα, προκειμένου η καθεμία και ο καθένας να καταλήξει κάπου. Τι είναι πιο επικίνδυνο; Τι φοβάμαι περισσότερο; Τον ιό, την πολιτική διαχείρισής του, ή το εμβόλιο; Με αυτά τα ασαφή δεδομένα δεν μπορεί μία πολιτεία να αναγκάζει τους πολίτες της να εμβολιάζονται και, μάλιστα, να εμβολιάζουν τα παιδιά τους.
Για όλους αυτούς τους λόγους τασσόμαστε ενάντια στην υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού. Ενάντια στις πολιτικές που εκβιάζουν εργαζόμενους/ες να εμβολιαστούν με το να τις/ους βάζουν σε αναστολή άνευ αποδοχών, με το να χρεώνουν τους πολίτες τα τεστ που οφείλουν να κάνουν για την πρόληψη της μετάδοσης, με το να τους βάζουν πρόστιμα ή να τους αποκλείουν από την είσοδό τους σε χώρους εστίασης, ψυχαγωγίας και διασκέδασης.
Από τις χειρότερες επιπτώσεις αυτής της πανδημίας είναι ο φόβος του Άλλου. Στην ψυχική υγεία έχουμε βιώσει τον στιγματισμό στο πετσί μας. Το βλέμμα του άλλου που μας φοβάται, που μας αποφεύγει, σαν να είμαστε κάποιοι/ες που ανήκουμε αλλού, που δεν θα έπρεπε να είμαστε στην πολυκατοικία του «μέσου πολίτη», στις ίδιες δουλειές, στα μαγαζιά, ή στους δρόμους. Δεν είναι μόνο οι αποκλεισμένοι/ες που πλήττονται, είναι η κοινωνία μας που, όταν διασπάται, αποδυναμώνεται. Ας μην επιτρέψουμε τον στιγματισμό κανενός και καμίας. Ας μην επιτρέψουμε τον διαχωρισμό μεταξύ μας και την δημιουργία αποδιοπομπαίων τράγων. Τα χαρακτηριστικά διαφέρουν, οι κατανοήσεις κι οι απόψεις διίστανται, αυτή είναι η ομορφιά μας, αυτή είναι η δύναμή μας. Δεν υπάρχει το Άλλο. Εμείς είμαστε ο Άλλος, η Άλλη, το Άλλο. Θέλουμε να ζήσουμε, να εργαστούμε, να είμαστε υγιείς. Στο πώς, οι απαντήσεις μας καθορίζονται από την πολύ προσωπική ζύμωση των ερεθισμάτων και βιωμάτων μας. Και έτσι είμαστε αυτοί και αυτές που είμαστε. Και έτσι συναντιόμαστε, αλληλοεπηρεαζόμαστε, και προχωράμε, σαν άνθρωποι και σαν κοινωνίες. Κάνοντας χώρο ο ένας στην άλλη. Προστατεύοντας η μία τον άλλον.
Συνοψίζοντας, απαιτούμε
- Ενίσχυση του ΕΣΥ με προσωπικό και υποδομές,
- Αποσυμφόρηση χώρων συνωστισμού (μέσα συγκοινωνίας, εκπαίδευση) με κατάλληλο σχεδιασμό και τους απαιτούμενους πόρους,
- Δωρεάν τεστ παντού και σε όλους/ες, εμβολιασμένες/ους και μη,
- Ιχνηλάτηση και αξιοπρεπή απομόνωση και φροντίδα των κρουσμάτων.
- Επίταξη άμεσα των κλινών, απλών και ΜΕΘ, ιδιωτικών κλινικών και επίταξη των ιδιωτικών διαγνωστικών κέντρων.
- Επιστροφή των εργαζόμενων που βρίσκονται σε αναστολή στη θέση τους,
- Να πάψουν τα πρόστιμα, οι απολύσεις, οι αποκλεισμοί, και οι εκβιασμοί.
Ας μην επιτρέψουμε άλλες διακρίσεις!
Είμαστε όλοι/ες ανεμβολίαστοι/ες,
Είμαστε όλες/οι εμβολιασμένες/οι.
Η αλληλεγγύη είναι το όπλο μας.
Παρατηρητήριο για τα Δικαιώματα στον χώρο της Ψυχικής Υγείας
Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2021
Παραπομπές
- Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας:
https://paratiritiriopsy.com/wp-content/uploads/2020/09/kodikas_iatrikis_deontologias_2005.pdf
- Σύμβαση του Οβιέδο:
http://fst.aua.gr/sites/fst.aua.gr/files/oviedo_convention_gr.pdf
